Çalışma Ekonomisi - piyasa ekonomisi - çalışma ve ücret - ücret teorileri - ücret sistemleri - işsizlik kuramları işsizliğin önlenmesi - çalışma türleri
Çalışma ekonomisinin konusu işgücünün piyasaya sokulup, işgücü arzı ile işgücü talebinin çakıştığı piyasa ekonomisidir.
İşgücü ücret karşılığında emeğin bir süre kiralanmasıdır.
İşsiz kavramını anlatabilmek için öncelikle çalışmanın türleri üzerinde durmamız gerekmektedir.
işveren
işçi
kendi hesabına çalışan
ücretsiz aile işçisi.
Bunlar aktif nüfusu oluşturur. Çalışmayıp çalışanların desteğiyle yaşayanlar bağımlı nüfusu oluşturur. Ilo nun getirdiği işsizlik tanımında;
işi yok
iş arıyor
iş bulduğu anda çalışmaya hazır.
Gelişmiş ülkelerde işveren kesimi çiftçiler dahil %10 un biraz altındadır. İşçi bu ülkelerde %90 dır. Kendi hesabına çalışan ücretsiz aile işçisi yok gibidir. Fransa bunun istisnasıdır. Şarap ve peynir üreticileri.
Az gelişmiş ülkelerde ücretli kategorisinin hızla düştüğünü görebiliriz.ücretle çalışan kesim %30, kendi hesabına çalışan %30, işveren %10 olup işsizlik aktif nüfusun içersinde %30 luk bir paya sahip olur. Daha da az gelişmiş ülkelerde işçi sınıfının oranı daha da azalır.
Mallarda arz bekletilebilirken işgücü arzı arz edildiği anda talep karşılanmazsa hemen bozulur. Bu yüzden işgücü piyasalarına devlet müdahaleleri gelir.
İşçilerle ilgili düzenlemeler sosyal ihtiyaçlar ortaya çıktığında gündeme gelmiştir. Gelişmiş ülkelerde işgücünün büyük kısmı hizmetler sektöründedir. Bunu sanayi sektörü izler. Tarımda çalışanların oranı çok düşüktür. Gelişmiş ülkelerde eğitim düzeyinin gelişmesine bağlı olarak bireylerin hizmetlere olan talepleri mallara olan talepten daha hızlı artmaktadır.
İşsizlik oranı - işsiz sayısı
İşgücü
İşsizlik esas itibariyle kentlere ait bir olgudur.
Eksik istihdam: bir işin süreklilik göstermemesi sonucu oluşur. İşsizlik sigortasının olmadığı ülkelerde kişi getireceği gelire bakmaksızın bulduğu işte çalışmak zorundadır. Ama bir yandan da iş aramaya devam edebilir. O zaman işsizlik istihdam içinde sürmektedir.
Azgın kapitalizm: devlet ekonomiye hiç müdahale etmemektedir. Gizli bir el ekonomiyi düzenleyecektir. Ekonomiye müdahale edildiği anda düzen bozulacaktır. Ancak bugün hiçbir ülkede bu denli özgür kapitalizm uygulanmamıştır.
ÜCRET
Parasal ücret: işçinin gördüğü iş karşılığı para alarak elde ettiği kazancın toplamıdır. Fakat işçi için önemli olan gereksinimlerini karşılayabilme derecesidir.
Gerçek ücret: işçinin elde ettiği para karşılığında sağlayabildiği mal ve hizmetlerin toplamıdır.
İşgücü maliyeti: sorun işveren açısından ele alınır. İşçilere para ve mal olarak yapılan her türlü ödeme işveren açısından işgücünün maliyetidir.
Buradan bir tanım yapmak gerekirse işçilerin teknik bilgi ve emek güçlerini işverenin buyruğuna vermelerine karşılık elde ettikleri her türlü kazanç ücreti oluşturur. Ücret yalnız ekonomik değil aynı zamanda toplumsal bir olgudur. Adil ve sömürmeden uzak bir ücret politikasının gerekliliği toplumsal yaşantıda önemli bir etkidir.
Belirli bir sanayi içinde işçilere ödenen ücretin düzeyi bu sanayide çalışmaya hazır toplam işgücünün sayısını belirler.
ÜCRETE YÖNELİK TEORİLER
klasik ücret kuramı
adam smith
ücret bir işçinin yaşamını sürdürebilmesi için en çok gerekli olan tüketim mallarını sağlamaya yeten ve işçiye emeğinin karlılığı olarak verilen para veya maldır. Ücretin düzeyini belirleyen temel etken işçinin bedensel gereksinimidir. Adam smith e göre ücret öyle bir düzeyde bulunmalıdır ki işçi yaşamını sürdürebilsin ve kuşak kurabilsin.
Yürürlükteki ücret düşük ise işgücü sayısında bir azalma görülecek emek istemi ile sunumu arasında bu suretle ortay çıkacak dengesizlik ücretin yükselmesini gerektirecektir.
Yürürlükteki ücret yüksek ise işsizlikle birlikte ücretin düzeyinde de bir azalma kendini gösterecek.
Klasik ücret teorisi devletin kendiliğinden fiyatlara karışmamasını ister. Devlet ve sendikaların ücretlere müdahalesi olmazsa ücret piyasadaki arz ve talebe göre kendiliğinden oluşur. Klasik ekonomicilerin bu ücret kuramı insafsız bir tunç kanunu olarak nitelendirilmiştir.
ücret fonu teorisi
stuart mill
bir ülkede girişimciler tarafından ücretlerin ödenmesi için bir fon kurulur. Ücretlerin düzeyi bu fonun çalışan işçi sayısına bölünmesinden elde edilen sonuca göre oluşur. Bu marxçı ücret anlayışına kaynak oluşturmaktadır.
marxçı ücret anlayışı:
ücret emeğe değil emek gücüne ya da işgücüne ödenen fiyattır. Emek gücü insandaki bedensel ve zihinsel güç olup bu gücün kullanılmasıyla mallar üretilebilir. İşgücünün değerini işçinin ve ailesinin yaşayabilmesi için gerekli mal ve hizmetlerin değeri belirler. Kapitalistlerin işgücü talep etmesinin ve üretimde çalıştırmasının nedeni artı değer yaratılmasını sağlamaktır. Artı değer işçilerin tükettikleri işgücünün değerini yeniden üretmek için gerekli emek süresinden daha uzun süre çalıştırılmasıyla yaratılır. Marx a göre sermaye ikiye ayrılır. Değişen sermaye: işgücü satın almak için harcanan ve üretim sürecinde işçiler tarafından yaratılan artı değerden ötürü kendini arttıran sermayedir. Değişmeyen sermaye: üretim araçları, makineler araç gereçler ve hammaddeler almak için sarf edilen sermaye.
marjinal verimlilik teorisi:
ücreti işçinin verimliliği belirler. İşgününe marjinal ürünü üretim sürecine katılan her yeni işçinin toplam çıktıda yol açtığı değişikliğe denir. İşveren marjinal ürün miktarını bu ürünün fiyatı ile çarparak marjinal ürün değerini hesaplar . bulunan marjinal ürün değeri ücretle kıyaslanır. Eğer ücret işgücünün çıktıya yaptığı marjinal katkıdan az ise işveren işgücü sayısını arttırır. Eğer fazlaysa işgücü sayısını azaltır. İşgücünün marjinal ürün değerinin işgücünün maliyetine eşit olması halinde istihdam için denge durumudur. Aynı zamanda karın en çoklaştırılması metodudur.
pazarlık teorisi:
kısa dönemde işçiler ve işveren arasındaki pazarlığa göre belirlenir. Pazarlık gücü ücret düzeyini belirler.
ÜCRET POLİTİKASI
adaletli bir gelir dağılımı yapmak
refah düzeyini yükseltmek
ekonomik bir istikrar sağlamak.
tam istihdam koşullarında gelişmiş ülkelerin ücret politikaları.
Planlı ekonomiler içinde ücret politikası:
Ücretler işçilerin niteliklerine göre farklılaşır. Verime göre ücret başvurulan genel yollardan birisidir. Ücretler genelde denetim altında tutulmakta ve tek bir ulusal ücret politikası uygulanmaktadır.
gelişen ekonomilerde ücret politikası:
gelir politikası ile ilişkilidir. İzlenecek ilk politika sefaletin eşiğinde bulunan büyük halk kitlelerinin gelirlerinin arttırılması düşüncesi içinde oluşmalıdır. Şu yöntemler kullanılır:
ücretlerin yasal saptanması yolu.
Toplu müzakere yolu.
Uzlaştırma ve tahkim yöntemleri
Amaç çok düşük ücretleri önlemek, adil bir ücret düzeyi kurmak ve ücretleri fiyat yükselmelerine karşı korumak.
Ücret politikasının çeşitli görünümleri:
düşük ücret politikası: işsizliğin nedenleri ücret düzeyi ile açıklanmaya çalışılmıştır.
Yüksek ücret politikası: ücretleri değil üretim maliyetlerini indirmek daha yararlıdır. Maliyet ancak verimin arttırılması ile indirmek.
Satın alma gücü politikası: yüksek ücret politikası ile benzerlik gösterir.
Bizde sosyal güvenlik sözleşmesinde ücret verilmesi için işverenin işçiyi çıkartması ya da kadının evlenip işten ayrılması gerekir. İşçin işten kendi isteğiyle ayrılması durumunda kıdem tazminatı alamaz.